Klein en groot leed

Soms moet je gewoon ervaren dat je zelf het product bent van een socialmediakanaal. TikTok is, ondanks de waarschuwingen, tóch het voorkeurskanaal van vele jonge scholieren. Bij ieder bezoekje aan vriend(inn)en worden filmpjes gemaakt, influencers gevolgd, muziekjes gedeeld. Dat levert ook nog een goede dansmotoriek op. Tot … je een comment maakt dat onwelgevallig is. Of in ieder geval de artificial intelligence die de datastroom monitort. Of omdat een jaloerse vriend(in) een report stuurt. En dan ineens, zonder waarschuwing, ben je virtueel dood. Account weg, filmpjes weg, volgers weg, netwerk weg. ‘Papa, ik ben digitaal vermoord’. Een klein persoonlijk drama.

Kleine mensen, kleine problemen. Grote mensen, grote problemen. Niet zozeer over van LinkedIn worden verwijderd omdat iemand je gemeld heeft, of door verkeerd woordgebruik bij een spannend onderwerp; meestal covid-gerelateerd overigens de laatste maanden. Of als LinkedIn jouw berichtenbox ‘censureert’ met je persoonlijke berichten aan kennissen. Het voelt als onrecht. Maar je weet ook: jij bent het product, zij verdienen het geld. Je hebt zelf op dat ‘akkoord met de voorwaarden’-vinkje geklikt. Dat Alphabet (moederbedrijf van Google) zijn artificial intelligence traint met jouw vrijwillig ingeleverde fotomateriaal, dat is bekend. Net als de nieuwe voorwaarden van Instagram waar je automatisch mee akkoord bent (zie de briljante video van J.P. Sears hierover).

Groter leed is dat we de afgelopen jaren samen vakkundig georganiseerd hebben dat veel nieuws in de wereld met algoritmen tot ons komt: online, mainstream media (MSM), socials – veel gaat via bots. Voormalige gerenommeerde nieuwsmakers zijn niet altijd meer die betrouwbare bron. Onderzoeksjournalistiek is een niche; we werken liever met mediabureaus. Bedrijfsleven en overheid. Mediakanalen zijn niet meer écht publiek, maar een mix van marketing, geautomatiseerde berichten en nieuws. Het maken van een pakkende koptekst is belangrijk, en als een kop niet aanslaat, kan die tijdens de dag nog worden aangepast op het digitale kanaal. Soms moet je een schermfoto maken, anders ga je aan jezelf twijfelen of je nu écht iets gelezen hebt.

Het resultaat? Met alle nieuwsimpulsen die we op ons afgevuurd krijgen, lijkt het of we minder zien wat er echt gebeurt. En dat wat we zien, kunnen we heel lastig aantoonbaar maken. Er komt steeds meer aan het licht; archieven gaan open. Maar er wordt ook steeds meer verborgen; bronnen raken zoek. Een paradoxale wereld: het gaat open, maar ook weer dicht. Een greep uit de vele berichten: meer dan 23 miljoen Chinezen mogen niet reizen vanwege een te lage social score, Amerikaanse oerbossen die gekapt worden voor biocentrales, de nieuwe zijderoute met pal voor de oorspronkelijke haven van Colombo (Sri Lanka) een nieuwe haven – met omkoopschandaal, de nieuwe Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden (WGS), de buitenparlementaire onderzoekscommissie, de uitkomsten van de retractiepaper voor PCR-testen en de WHO-waarschuwing over de test, de status van het Nobelprijswinnende (2015) medicijn Ivermectine, de bevolking van Curaçao die nu onder de (in de volksmond) ‘slavenwet’ valt, de protesterende vrouwen die begin december in Londen zijn belaagd onder verantwoordelijkheid van politiecommissaris Dick.

Laten we archivarissen, documentalisten, bibliothecarissen, kritische informatieprofessionals, onafhankelijke nieuwsredacties en onderzoeksjournalisten alsjeblieft blijven eren en steunen. We hebben ze nu harder dan ooit nodig. Om groter leed te voorkomen.

Wouter Bronsgeest, duo-voorzitter KNVI

Dit blog verscheen eerder in januari 2021 in AG Connect